دوقلوهای فضانورد

زندگی ‌دوقلوهای همسان همیشه جالب است. تصور کنید یک نفر درست هم‌شکل و هم‌سن خود شما از اولین روز زندگی همه جا همراهتان بوده باشد؛ کسی که حتی لباس پوشیدن و بعضی عادت‌ها و علایقش ممکن‌است ‌مشابه شما باشد. هرچند ممکن است این وضع برای خود دوقلوها کاملا عادی و پذیرفته شده باشد، برای کسانی که شانس داشتن یک قل مشابه خود نداشته‌اند تجربه‌ای بسیار غریب و حتی هراس‌انگیز است. ماجرا وقتی جالب‌تر می‌شود که ببینیم دو برادر یا دو خواهر دوقلو حتی در سنین بزرگسالی همراهی با یکدیگر را حفظ کرده‌اند و تحصیلات و شغل مشابه دارند.

اسکات کلی و مارک کلی، دوقلوهای فضانورد

 بین فضانوردان هم پیش آمده که دو برادر دوقلو همزمان فضانورد باشند.« اسکات و مارک کلی» دوقلوهایی هستند که از کودکی رویای ساخت موشک داشتند و دست روزگار هر دوی آنها را وارد حرفه فضانوردی کرد.

سفری برای یک سال اقامت در فضا

هشتم فروردین امسال اسکات کلی همراه دو فضانورد روسی به نام های گنادی پادالکا و میخائیل کورنی انکو راهی ایستگاه فضایی بین المللی شدند تا با یک سال اقامت، رکوردهای قبلی اقامت در ایستگاه را که حدود شش ماه بود، بشکنند. البته هدف صرفا جابه جایی رکورد و ثبت در کتاب رکوردهای گینس نیست. از زمانی که والری پولیاکوف رکورد طولانی ترین اقامت بی وقفه بشر در فضا را با 437 روز و 18 ساعت شکست حدود 20 سال می گذرد. آنچه در طول اقامت های فضایی طولانی مدت در فضا مشاهده شده این است که اگر فضانورد طولانی تر از چند ماه در شرایط بی وزنی ایستگاه فضایی زندگی کند بتدریج اختلالاتی در عملکرد اندام های بدنش به وجود می آید؛ استخوان ها بتدریج پوک و شکننده می شود، قلب که دیگر نیاز نیست در برابر نیروی گرانش با قدرت زیاد خون پمپاژ کند کارآمدی اش کم و تنبل می شود، کره چشم شکلش را از دست می دهد و حفظ تعادل، دشوار می شود.

از 20 سال پیش تا امروز دانش پزشکی زیر و رو شده و ابزارهای سنجش دانشمندان بسیار پیشرفت کرده است. به بسیاری از سوالات درباره فیزیولوژی بدن انسان در شرایط بی وزنی پاسخ داده شده و البته به همان نسبت سوال های بسیار بیشتری به وجود آمده است. واقعیت این است که هنوز شاهد زنده ای نداریم که بدانیم در صورت اقامت به مدت یک سال، دو سال و حتی بیشتر بدن انسان دقیقا شروع به نشان دادن چه واکنش هایی می کند، سرعت سازگاری ها با چه آهنگی پیش می رود و در صورت بازگشت به زمین فضانورد را با چه تبعاتی روبه رو می کند. اکنون ناسا و سازمان های فضایی دیگر جهان در اندیشه سفرهای طولانی مدت فضایی برای تحقق بخشیدن به رویای قدم گذاشتن بر سطح مریخ هستند؛ سفری که رفت و برگشتش دست کم دو سال طول می کشد . این که بدن انسان در این مدت چطور شرایط تنهایی در فضاپیما و سیاره بیگانه و همین طور تاب آوردن در برابر پرتوهای کیهانی و دیگر مشکلات احتمالی را تاب بیاورد، مورد بحث دانشمندان است.

چرا اسکات کلی انتخاب شد؟

مطابق اصول آزمایش در علوم تجربی، وقتی یک فاکتور آزمایشی متغیر برای یک یا چند گروه - نمونه آزمایشی مورد مطالعه قرار می گیرد، گروه - نمونه کنترل باید در نظر گرفته شود تا امکان مقایسه نتایج به دست آمده با گروه کنترل مهیا شود و ادعای مطرح شده پس از انجام آزمایش اعتبار پیدا کند. به این ترتیب علاوه بر این که ناسا برای بررسی اثرات اقامت طولانی مدت در فضا نیاز به داوطلبانی دارد تا مخاطرات چنین سفرهایی را به جان بخرند، لازم است هر یک از داوطلبانش نمونه ای برای کنترل روی زمین و در شرایط معمولی داشته باشند، بخصوص اگر این فرد کسی باشد با ژن های دقیقا مشابه اعتبار نتایج بسیار بالاتر خواهد بود. البته ناسا از ابتدا روی مشارکت این دو برادر دوقلو حساب باز نکرده بود، اما بعدها به این نتیجه رسیدند که اگر داوطلبان مورد نظرشان دوقلو باشند به مراتب آزمایشی با نتایج قابل اطمینان تر انجام خواهند داد. اسکات و مارک کلی هر دو 50 ساله هستند. اکنون کسی که نمونه زمینی اسکات کلی فضانورد است، برادر دوقلویش مارک کلی است که فقط 6 دقیقه از او بزرگ تر است. برای ما که بیرون گود نشسته ایم این یک آزمایش معمولی و البته جالب توجه است؛ اما برای این دو برادر و خانواده شان مأموریتی است که جنبه های عاطفی و احساسی پررنگی به خود گرفته است. به این ترتیب اسکات کلی که تا حدود 10 ماه دیگر به زمین باز خواهد گشت رکورد طولانی ترین اقامت یک آمریکایی در فضا و همین طور رکورد طولانی ترین اقامت انجام شده در ایستگاه فضایی را همزمان از آن خود خواهد کرد.

آزمایش روی برادران دوقلو در فضا و زمین

جدایی این دو برادر که یکی در فضا هر 93 دقیقه به دور زمین می چرخد و دیگری از زمین چشم انتظار بازگشت اوست، اطلاعات باارزشی برای ناسا و البته شرکت های رقیبی همچون اسپیس ایکس، آژانس فضایی اروپا و چین و هند و ژاپن و کانادا خواهد داشت تا در رقابت برای فتح مریخ، انسان ها را به آرزوی راه رفتن بر خاک سیاره سرخ برسانند. مارک کلی که در زمین منتظر برادرش است تا به حال چهار اقامت دو هفته ای در ایستگاه داشته و در مجموع 52 روز مهمان ایستگاه فضایی بوده، اما برادرش اسکات علاوه بر دو مأموریت دو هفته ای اقامتی 159 روزه هم در فضا داشته و همین موجب شده پیش از آغاز سفر یک ساله اخیر، 180 روز را در ایستگاه فضایی گذرانده باشد. چندی پیش اسکات کلی گفته بود وقتی از ماموریت 159 روزه اش در سال 2011 بازگشته بود، احساس می کرد چشمش بشدت پرش دارد! این تجربه مشابهی است که از زبان فضانوردان دیگری که بیشتر از چند ماه در فضا اقامت داشته اند شنیده شده است. مجموعه ای از آزمایش های پزشکی، روان پزشکی، قلبی ـ عروقی، خون شناسی، پیر شدن سلول ها، سنجش تراکم استخوان ها و جابه جایی مایعات در بدن برای اسکات کلی و میخائیل کورنی انکو در ایستگاه و همین طور برای مارک کلی در زمین در نظر گرفته شده است. سونوگرافی از چشم و قوای بینایی و سنجش وضع باکتری های فلور دستگاه گوارش از آزمایش های دیگری است که تحلیل داده های آن تا مدت ها دانشمندان را سرگرم خواهد کرد. از همه جالب تر این که دانشمندان با تکیه بر نظریه نسبیت خاص اینشتین و معادلات مربوط به کش آمدن زمان در حرکت با سرعتی نزدیک به نور پیش بینی کرده اند، اسکات کلی به علت قرار گرفتن در مدار زمین و چرخش سریع به دور آن در مدت یک سال اقامت در فضا کمی نسبت به برادرش پیرتر شود. هرچند این مدت فقط به اندازه چند میلی ثانیه خواهد بود!

کاظم کوکرم / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)