از سکوی پرتاب پایگاه فضایی اروپا در جزیره گویان فرانسه، موشک «وگا» به فضا پرتاب خواهد شد. او حامل رهیاب لیسا است که ماموریتش، مطالعه امواج گرانشی است. این اولین گام از تحقیقاتی است که قرار است سالها به طول بینجامد و اگر همه چیز بخوبی پیش برود و امواج گرانشی شناسایی و جداسازی شوند، فصل جدیدی در تاریخ اخترفیزیک نوشته خواهد شد.

قبل از تلاش برای انجام هر کار جدیدی، اول باید تکنولوژیها را آزمایش کرد و این دقیقا همان کاری است که رهیاب لیسا انجام خواهد داد. او به اولین آزمایشگاه گرانشی در فضا برای فیزیک بنیادی تبدیل خواهد شد و به آزمایش فناوریهایی خواهد پرداخت که برای تشخیص و اندازه گیری امواج گرانشی لازم هستند.

موشک وگا حامل رهیاب لیسا

برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه کلودیو روزمینو، خبرنگار یورونیوز با استفانو ویتال، پژوهشگر اصلی در ماموریت رهیاب لیسا و مسئول علمی این ماموریت گفتگو کرده است.

می توانید برای ما توضیح دهید که امواج گرانشی چه بوده و چرا تا این اندازه مهم هستند؟

استفانو ویتال: «امواج گرانشی، امواج نیروی جاذبه هستند که با سرعت نور سفر می کنند. آنها مهمند زیرا ما بخش بزرگی از جهان را نمی توانیم ببینیم. ما تنها چهار هزارم از کل جهان را می توانیم ببینیم. می دانیم که جهان از ماده و انرژی پر شده است اما نمی توانیم آنها را ببینیم. تنها می توانیم اثر قابل توجه نیروی گرانش بخشی که دیده نمی شود را مشاهده می کنیم. اگر بتوانیم با مطالعه تغییرات در نیروی گرانش با تغییرات جهان آشنا شویم، آنگاه شاید بتوانیم به مشاهده جهان آنگونه که واقعا هست بپردازیم یعنی به عنوان یک سیستم بزرگ گرانشی که کل کائنات را با نیروی جاذبه نگه می دارد. چنین مطالعاتی، ابزاری برای انجام تحقیقات نجومی و اکتشاف بسیار قدرتمند کیهانی است و می تواند افق جدیدی را در علم ستاره شناسی بروی ما بگشاید.»

چرا شناسایی و اثبات وجود امواج گرانشی تا کنون اینقدر سخت بوده است؟

استفانو ویتال: «در واقع، وجود آنها برای ما اثبات شده است زیرا ما قادر به مشاهده انتشار امواج گرانشی هستیم. ما توانستیم آنها را در سیستمی از ستارگانی که در حال از دست دادن انرژی هستند، ببینیم. ساطع شدن امواج گرانشی بطور کامل با نظریه انیشتین مطابقت دارد و اکنون تکنولوژی به ما اجازه می دهد که قادر به مشاهده نیروهای گرانشی کوچک باشیم.»

رهیاب لیسا

می توانید با دو مکعب که نماد بخش های اصلی رهیاب لیسا هستند، آنچه دقیقا اتفاق می افتد را توضیح بدهید؟

استفانو ویتال: «ابتدا برای شما می گویم که چگونه یک آشکارساز امواج گرانشی کار می کند. اگر شما این دو مکعب، این دو جرم را بدون وجود هیچ اختلالی در حالت سقوط آزاد قرار دهید، آنها تحت تاثیر امواج گرانشی که عبور می کنند قرار می گیرند، شتاب می گیرند و نسبت به یکدیگر مرتعش می شوند. به طور طبیعی، واکنش های فیزیکی بسیاری وجود خواهد داشت زیرا اختلالات پدیده های بسیار پیچیده فیزیکی هستند. برای سال های طولانی، ما آزمایشهای بسیاری را در آزمایشگاههای زمینی انجام داده ایم اما از امروز، آزمایشگاهی که به فضا فرستادیم و از راه دور و از زمین کنترل می کنیم به ما امکان مشاهده امواج گرانشی آن هم با دقتی بسیار بالا را می دهد.»

بعد از انجام این مرحله آزمایشی که شش ماه طول می کشد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟

استفانو ویتال: «پس از آن رهیاب لیسا باز می گردد. نام این رصدخانۀ گرانشی یک نام مخفف است و البته نام یک زن. این مأموریت به نام لیسا پتفیندر نام گذاری شده است. پس از این کار، آژانس فضایی اروپا قصد دارد به توسعه این مشاهدات بپردازد. کاری که سالها زمان می برد زیرا این ماموریت بزرگی است. پس از آن مطالعات اخترشناسی گرانشی در فضا ادامه خواهد یافت.»

سکوی پرتاب آنجاست و بزودی این ماموریت آغاز خواهد شد. چه احساسی دارید؟ نه به عنوان یک دانشمند، بلکه به عنوان یک انسان.

استفانو ویتال: «کمی برآشفته.»