گفت‌و‌گوی تفصیلی با دکتر منطقی

به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سند جامع توسعه هوا و فضای کشور که از اردیبهشت تا آذر 91 در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح و با اصلاحات انجام شده تصویب شد، بهمن همان سال به تصویب نهایی رییس شورای انقلاب فرهنگی رئیس جمهور رسید و بر اساس آن 4 کارگروه فضایی، هوانوردی، هوایی و موشکی تا سال 1404 دارای سند جامع فناوری شدند. بخش های هوایی و هوانوردی به عهده ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان هوایی و هوانوردی معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری گذاشته شد تا پایش این بخش ها را انجام دهد. دکتر منوچهر منطقی دبیر ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش‌بنیان هوایی و هوانوردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و مدیرعامل شرکت صنایع هوایی ایران در گفت و گو با مرکز روابط عمومی معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری به تشریح پیشرفت پروژه های تعریف شده در دوبخش هوایی و هوانوردی پرداخت و از توانمندی داخلی تعمیرات اساسی (MRO) برای هواپیماهای پهن پیکر خبر داد. به گفته وی پیشرفت های به دست آمده در حوزه هوایی مرهون اجرایی شدن سند جامع توسعه هوا و فضای کشور و تمرکز بر روی پروژه های تعریف شده است. متن این گفت وگو در ادامه می آید:

با توجه به اینکه در سند جامع توسعه هوا و فضای کشور پایش بخش های هوایی و هوانوردی بر عهده ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان هوایی و هوانوردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گذاشته شده است، برای تحقق آن چه پروژه هایی تعریف شده و در چه سطحی قرار دارد؟

از کامل ترین بخش سند جامع توسعه هوا و فضای کشور بخش هوایی و هوانوردی است چرا که اهداف تعریف شده در این بخش ملموس تر از دیگر بخش هاست ستاد هوایی و هوانوردی برای تعیین نقشه راه تشکیل و پس از شکل گیری این ستاد پروژه های مورد نیاز برای دستیابی به فناوری هوایی و هوانوردی تعریف شده اند.

اولین مبحث مطرح و تعریف شده در پروژه اجرایی این سند دستیابی به طراحی و ساخت فناوری هواپیمای 100 تا 150 نفری است. مراحل تحقیقاتی و اجرایی این پروژه ملی با عنوان طراحی مفهومی پس از تصویب و حمایت مالی شورای عتف از تیرماه 92 در 5 دانشگاه صنعتی کشور از جمله امیرکبیر، علم و صنعت، صنعتی اصفهان، صنعتی شریف و پارک علم و فناوری فارس در شیراز آغاز شد و با تامین بودجه از سوی شورای عتف هم اکنون مرحله طراحی مفهومی آن به پایان رسیده است.

برای دستیابی به موفقیت بیشتر این پروژه ملی به دوبخش طراحی مفهومی (طراحی کلی، طراحی با جزئیات) و تبدیل طراحی به قطعات وزیرمجموعه و ساخت محصول تقسیم شد و در همین راستا بخش طراحی آن به حوزه دانشگاه و بخش نهایی که در برگیرنده قطعات زیرمجموعه و محصول است به حوزه صنعت واگذار شد. هم اکنون در بخش دانشگاهی به پیشرفت 25 درصدی دست یافته ایم و تا پایان شهریور سال جاری مرحله طراحی کلی آغازمی شود.

از دیگر پروژه های تعریف شده در این سند می توان به طراحی و ساخت بالگردهای 8 و 12 نفره اشاره کرد. این دو پروژه از سوی معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری حمایت می شود. هم اکنون کار تعریف شده و پیش بینی ما این است که در اواخر سال جاری نمونه اولیه بالگردهای 12نفره و اواخر سال آینده نمونه اولیه بالگردها ی 8 نفره مورد تست قرار گیرد تا مجوز تولید انبوه و ورود به بازار از سوی سازمان هواپیمایی کشور دریافت کند.

بخش هوایی متشکل از سه زیربخش هواپیمای تجاری ، هواپیمای نظامی و هواپیمای هوانوردی عمومی است یکی دیگر از پروژه های تعریف شده درسند جامع توسعه هوا و فضای کشورتوسعه هوانوردی عمومی است.

بخش هوانوردی عمومی موضوع نسبتا تازه ای برای ما است و جذابیت های خودش را هم دارد. لطفا در این باره کمی توضیح دهید.

بخش توسعه هوانوردی عمومی امکان آموزش خلبانی و طراحی و ساخت هواپیما را به افراد مختلف می دهد و جذابیت های خاص خود را دارد. جذابیت این بخش از دو منظر نهادینه کردن فرهنگ هوایی و اشتغال زایی در حد وسیع قابل بررسی است. با تدابیر اندیشیده شده در ستاد توسعه کلی این پروژه در آینده نزدیک به بخش خصوصی واگذار می شود.

از آنجا که آموزش نیروی انسانی برای خلبانی حرف اول را در توسعه هوانوردی عمومی می زند، در حال حاضر با حمایت معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری مراکز آموزش هوایی در 15 مرکز از جمله آبیک قزوین، گلبهار مشهد، گرگان، رشت، ارومیه، شیراز، کرمان، بجنورد و همدان راه اندازی شده است، همچنین مراکز آموزش هوایی در اهواز، کیش و شاهرود نیز در دست افتتاح است. ناگفته نماند در آینده نزدیک تعداد این مراکز آموزشی به 30 عدد می رسد.

 یکی از موضوعات حساس و مهم در عرصه هوانوردی، بحث تعمیر و نگهداری است. در این بخش چه برنامه هایی داشته اید و دارید؟

پشتیبانی از هواپیماهای موجود با عنوان MRO مخفف Maintenance، Repair و Overhaul در پروژه مجزا تعریف شده است. این فعالیت شامل بازسازی قطعات هواپیما و یا جایگزینی قطعات مستهلک شده را با زمان بندی مشخص در بر می گیرد. از آنجا که هر محصول تولید شده برای ورود به بازار و ارایه خدمات نیاز به دارابودن حداکثر ایمنی است تعمیرات اساسی محصول در دوره های 5 تا 6 ساله از مهمترین بخش تأمین ایمنی هواپیما به شمار می رود. با تلاش محققان ایرانی هم اکنون در داخل کشور قابلیت MRO برای هواپیماهای پهن پیکر در سطح وسیعی دست یافته ایم.

در 4 سال توسعه قابلیت های مختلف تعمیرات اساسی هواپیما وسیعتر و عمیق تر شده به گونه ای که هم اکنون می توانیم هواپیماهای موجود در کشور را ارتقا دهیم . از این قابلیت می توان با عنوان MROU یاد کرد و ما در حال حاضر می کوشیم تا برای ارتقای توانمندی علمی خود به دانش طراحی مسلط شویم. چون در ارتقاء هواپیماها بخش هایی از هواپیما باید باز طراحی شود.

آخرین پروژه تعریف شده در این سند برای صنایع هوایی، توسعه شرکت های دانش بنیان است که به تولید و طراحی قطعات هواپیمایی می پردازند. که ما از این شرکت ها به عنوان زنجیره تامین یاد می کنیم.

با توجه به فعالیت های ذکر شده و دستیابی به فناوری های علمی جدید در حوزه هوایی و هوانوردی تا رسیدن به مرحله بازیگری در سطح منطقه و بین المللی چقدر فاصله داریم؟

در بخش صنایع هوایی از نظر قابلیت های علمی و زیرساختی بعضی حوزه ها چون MRO و ساخت قطعات هوایی به موفقیت های کم نظیر دست یافته ایم. همچنین در ساخت محصول نیز به قابلیت های علمی فناوری و طراحی نسبی دست یافته ایم که با توسعه آنها می توانیم جزء 15 مرکز مطرح در دنیا باشیم.

اگر چه به موفقیت های یاد شده دست یافته ایم حال این سوال به ذهن می رسد که آیا با توجه به پیشرفت های به دست آمده در بخش هوایی می توانیم به عنوان بازیگر این عرصه در سطح جهانی ایفای نقش کنیم؟ جواب مثبت است. چرا که دستیابی به این مهم منوط به اجرا و پیاده سازی صحیح سند جامع توسعه هوا و فضای کشور است. همچنین برای ورود به عرصه بین المللی می بایست شرکت های دانش بنیان ابزار کار را فراهم کنند تا محصول تولید شده پس از بازاریابی مناسبعرضه شود. همچنین مراکز تحقیقاتی دانشگاه ها نیز باید به عنوان بازوی توانمند علمی و فناوری به کمک ما بیایند و با به روز رسانی فناوریهای محصول حرفی برای گفتن در بازارهای منطقه و بین المللی داشته باشیم.

با برنامه ریزی انجام شده در بخش صنعت و پشتیبانی در بخش سیاست گذاری و حمایت از شرکت های دانش بنیان امید آن می رود که تا 96 نقش چشمگیر در منطقه و جهان ایفا کنیم.

پیشنهاد شما برای تسخیر بازارهای جهانی و شناساندن قابلیت های علمی به دنیا چیست؟

ما برای تسخیر بازارهای جهانی و شناساندن قابلیت های علمی خود به دنیا می بایست از سه ابزار برگزاری کنفرانس های بین المللی، حضور در نمایشگاه هوایی کیش و شرکت در نمایشگاه های بین المللی بهره بگیریم.

در این راستا اولین کنفرانس توانمندیهای ملی و بین المللی فرصت های سرمایه گذاری در صنایع هواپیمایی اوایل شهریور سال جاری (9 و10) برگزار می شود. همچنین نمایشگاه هوایی کیش اواخر آبان برپا خواهد شد و برنامه حمایت از حضور بخش هوایی در نمایشگاههای بین المللی نیز به همت معاونت امور بین الملل معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری در دست تدوین قرار گرفته است.

متاسفانه در سطح ملی هنوز اطلاع رسانی دقیقی از پیشرفت های علمی کسب شده به مردم ارایه نشده است و اطلاعات در این زمینه ناقص است، از این رو نیازمند اطلاع رسانی قوی تر و دقیق تر به افراد جامعه هستیم.

از آنجا که برای تحقق امور یاد شده و پروژه های تعریف شده نیازمند آموزش نیروی انسانی هستیم، سیاست های شما برای جذب و تربیت نیروی کارآمد در حوزه هوایی و هوانوردی چه بوده است؟

با توجه به اهمیت این موضوع در بخش هوایی و هوانوردی حداقل 6 دانشگاه معتبر کشور رشته های مرتبط با این حوزه را به دانشجویان ارایه می دهند. هم اکنون اساتید برجسته و فارغ التحصیلان این رشته در کشور تربیت شده اند، اما به دلیل عدم برنامه ریزی و تعریف نشدن بازار کار مناسب برای این قشر متاسفانه تعدادی از فعالان حوزه هوایی برای ادامه تحصیل و پیدا کردن فرصت های شغلی به خارج از کشور مهاجرت کرده و تعداد دیگر در حوزه غیر مرتبط مشغول به کار هستند. ناگفته نماند وضعیت نیروی انسانی در حوزه هوایی بطور نسبی مطلوب است.

همچنین ورود به عرصه فعالیت در حوزه هوایی مستلزم کار و تجربه همزمان نیروی انسانی است. اگرچه افرادی که دوره های دانشگاهی را آموزش می بینند با اصول اولیه کار آشنا هستند، اما مدرک نشان دهنده توانمندی نیست و علاقه مندان به انجام فعالیت در حوزه هوایی باید همراه با اخذ مدارک دانشگاهی کسب تجربه کنند.

ما برای به کارگیری نیروی انسانی در حوزه هوایی چند پروژه بزرگ در سطح ملی و با حمایت معاونت علمی و فناوری تعریف کرده ایم تا با برنامه ریزی دقیق مجموعه های مختلف را درگیر انجام کار کنیم. اگر بتوانیم برای پروژه های عملی تعریف شده بازاریابی مناسب انجام دهیم آن وقت می توانیم چرخه تولید دانش، کسب تجربه ، خلق محصول، عرضه به بازارهای بین المللی و کسب درآمد را فعال کرده و در نهایت آن را ارتقا بخشیم.

انجام هر آزمایش و تحقیق آغاز دستیابی به یک فناوری علمی جدید است، دستاورد بازگشت دومین میمون فضانورد به زمین را چگونه ارزیابی می کنید؟

برای تولید هر محصول هوا و فضا چند فاز تعریف می شود. اولین فاز تعریف شده طراحی مدل ریاضی و پس از آن فعال کردن مدل در کامپیوتر است، تا محققان دریابند آیا طراحی بر روی این مدل جواب می دهد یا نه؟ همچنین شبیه سازی مدل یاد شده بر روی زمین و نمونه پروازی از دیگر فازهای تعریف شده برای یک محصول هوا و فضاست .

در مرحله پروازی با توجه به ریسک های موجود از موجودات زنده در مرحله اول به جای انسان بهره می گیرند. به این ترتیب که موجود زنده در محفظه طراحی "زیستی" قرار می گیرد تا محققان دریابند آیا این موجود می تواند با شرایط موجود به زندگی ادامه دهد یا نه؟ در این مرحله می بایست از وجود موجود زنده ای که از نظر فیزیولوژی شبیه انسان باشد بهره گرفت. پس از انجام این تست، تکرارپذیری آن در دستور کار قرار می گیرد که بسیار مهم است. اگر محققان به اطلاعات مورد نظر خود دست پیدا کنند تکرار تا سه مرحله و در غیر این صورت تا 5 مرحله انجام می شود.

به دنبال بازگشت میمون دوم "فرگام" به زمین محققان ما به فناوری ساخت محفظه زیستی انسان دست یافتند که این فناوری از مهمترین مرحله های پرتاب انسان به فضا محسوب می شود.

اولویت های کار در ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش‌بنیان هوایی و هوانوردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری چیست؟

در ستاد هوایی به صورت کلان با 5 مجموعه "سازه محصول" یا بدنه ، "پیشرانه" یا قوای محرکه (اویونیک) یا الکترونیک هوایی، "ارابه فرود" و یکپارچه سازی فناوری روبرو هستیم. در میان مجموعه های یادشده اولویت اول ما دستیابی به فناوری پیشرانه موتورهای هوایی و پس از آن به ترتیب اویونیک، طراحی محصول کلی، ارابه فرود و در نهایت متعلقات و سازه با همکاری مراکز بین المللی است که ما در این حوزه ها می توانیم با آنها همکاری کنیم.

اگر چه در 4 تا 5 سال اخیر سرعت دستیابی به فناوری های یاد شده افزایش یافته است، اما پس از تدوین سند جامع توسعه هوا وفضای کشور و متمرکز شدن بر مواد آن و کاسته شدن پراکندگی در انجام امور سرعت پیشرفت قابل مقایسه با قبل نیست.

همچنین حمایت و پشتیبانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از پروژه های تعریف شده و قول مساعدت دولت در بسیاری از حوزه ها در تسریع بخشی کار دخیل بوده است.

آیا تحریم های دشمنان مانع از پیشرفت های علمی کشور در حوزه هوایی و هوانوردی شده است؟ توضیح دهید.

خیر. آدمی در سختی ساخته می شود. اگر چه دشمنان از حربه تحریم برای متوقف کردن توان محققان ما بهره گرفتند اما نتیجه عکس داد. در حال حاضر ما با دستیابی به بسیاری از فناوری های هوایی در سطح عمیق به موفقیت های چشم گیر دست یافته ایم تا آنجا که امروز به راحتی می توانیم با دیگر کشورهای منطقه به صورت تعاملی کار انجام دهیم. در حقیقت اگر قرار بر تبادل فناوری باشد ما هم قابلیت دهندگی و هم قابلیت گیرندگی فناوری را داریم که این امر در بیشتر حوزه های غیر هوایی هنوز محقق نشده است.

با توجه به نامگذاری سال از سوی مقام معظم رهبری برای فرهنگسازی در حوزه هوایی چه برنامه هایی را باید سرلوحه کار قرار داد؟

اولین راه حل مهم برای فرهنگسازی در حوزه هوایی آن است که ما بتوانیم عموم مردم را به بحث هوانوردی وارد کنیم. به عنوان مثال در کشور آمریکا یک میلیون خلبان وجود دارد و به عبارتی 90درصد این خلبان ها هواپیمای شخصی دارند. این یعنی اقبال مردم به صنعت هوایی. اگر ما بتوانیم اقبال مردم را به صنعت هوایی بیشتر کنیم در واقع به سه هدف مهم قانونمند بودن، کیفی گرا و نه کمی گرا بودن وتیمی کار کردن را به آنها آموزش می دهیم. هدف از بیان این مطلب آن است که بگوییم اقبال مردم به صنعت هوایی در بطن خود مبحث قانون گرا بودن را به آنها آموزش می دهد چون اگر قانونی رعایت نشود به طور حتم تهدید جانی به همراه دارد.

دوم اینکه اگر کار کیفی انجام نشود نمی توان سرآمد بود و در نهایت وقتی شما در یک پروژهرا شروع می کنید . برای موفقیت در انجام پرواز می بایست تمامی عوامل با هم در تعامل باشند و کار به صورت تیمی پیش برود. فایده تحقق این امر آن است که افراد جامعه می آموزند که چگونه با یکدیگر به صورت تیمی کار کنند. چون تیمی کار کردن قواعد خاص خود را داردکه باید آنها را آموزش دید. این که می گویند ما اهل کار تیمی نیستیم صحیح نیست اینکه در ورزش والیبال قواعد کار تیمی را فرا گرفتیم و به مطرح بالای بین المللی دست پیدا کردیم.

در کشورهای پیشرفته با تولید محصول هوایی این چند هدف دنبال می شود. در واقع با تولید محصول هوایی هم قابلیت ملی را چند سطح بالاتر می برند و هم به فناوری جدید دست پیدا می کنند و هم از نظر فرهنگ صنعتی علمی و قانون مداری به سطح بالاتر رفته و طراز کشور را بالا می بریم.

دومین کار برای فرهنگسازی در حوزه هوایی بهره گیری از وجود شرکت های دانش بنیان تولید کننده محصولات و قطعات هوایی است. ما باید با شناسایی این شرکت ها و بهره مندی از توان آنها محصولات با کیفیت عالی را تولید و به بازار عرضه کنیم.

و در نهایت از بازوی توانمند رسانه ها کمک بگیریم. سطح اطلاع رسانی را افزایش دهیم. در حال حاضر اگر بتوانیم اطلاع رسانی درست در سطح ملی و بین المللی انجام دهیم می توانیم توانمندی علمی کشور را به رخ بکشیم.در واقع اگر ما بتوانیم در کشور به ازای هر ده هزار نفر 1 خلبان تربیت کنیم که هر کدام هواپیمای شخصی داشته باشند به نقطه مطلوبی دست یافته ایم.

منبع: iatdh.ir